ธาตุดินอนัตตา

                ๑. ธาตุดิน  มีทั้งดินภายใน มีทั้งดินภายนอก ดินปกติหมายถึง ดินทั่วไป ดินภายในหมายเอาส่วนร่างกายที่มีลักษณะข้นแข็ง เป็นดิน  มีความเป็นอนิจจังอนัตตาเท่ากัน ทั้งดินภายใน ทั้งดินภายนอก ดินอ่อนดินแข็ง  เมื่อถูกน้ำซัดพาไป ดินทลายหายจมลงไปในน้ำ ละลายไปในน้ำ ถูกน้ำท่วมไป ความเป็นดิน เนินดิน โคลนดินเหนียว หายละลายได้ หมดสภาพดินไปทันที อนิจจัง อนัตตา ทันทีวิปเดียวเท่านั้น ดินภายนอก ดินแข็ง เมื่อถูกฝน ถูกลมพัด ถูกแดด ถูกไฟเผา กลายเป็นดินอ่อน หรือแข็งยิ่งขึ้น  ท้ายสุดก็สลายตัว เป็นธุลีดิน นานเข้าๆ ก็ละลายเป็นสสาร หาบัญญัติมิได้ เป็นพลังงานได้ แต่ไม่มีตัวตน อนัตตาธาตุดินไม่มีปรากฏให้เห็นอีก

                ดินภายใน หมายถึง สิ่งที่ข้นแข็งภายใน ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็นกระดูก เนื้อในกระดูก ม้าม หัวใจ ตับ ผังผืด ไต ปอด ไส้ใหญ่ ไส้น้อย อาหารสมอง เยื่อในสมอง ดินภายในเหล่านี้ไม่เที่ยง เพราะแปรปรวนอยู่เสมอ เป็นทุกข์เพราะทำให้ทนได้ยาก  ตายแล้วถูกฝน ถูกลม ถูกแดด ถูกไฟเผา หลายวัน หลายเดือน หลายปี สภาพดินภายในที่เคยเห็น เป็นร่างกายนี้  เป็นอนัตตา หาความเป็นตัวตนไม่พบแน่  เพราะเสื่อมสลายพ้นสภาพธาตุดินทั้งหมด ไม่ปรากฏธาตุดินภายในให้เห็น ไม่ว่าเป็นดินดำ-แดง-เหลือง-เขียว-น้ำเงิน-ชมพู ลายดำคล้ำน้ำตาล

                ธาตุดินภายใน ธาตุดินภายนอก ถ้ามีอุปาทานยึดถือว่าเป็นเราของเราก็อนิจจังเป็นทุกข์แล้ว ธาตุดินภายใน ธาตุดินภายนอก ที่คิดว่าเป็นกรรมสิทธิ์ มีอยู่ปกครองอยู่ในธาตุดินเหล่านั้น ก็เป็นสมุทัย เหตุให้เกิดความทุกข์ ปัญญารู้เห็นตามเป็นจริงของธาตุดินภายใน  ธาตุดินภายนอก แล้วคลายความยึดถือวางเฉยตามสภาวะธรรมให้เป็นไปตามสภาพธาตุดินภายใน ธาตุดินภายนอก นิโรธะ ความดับทุกข์ในธาตุดินก็เกิดมีขึ้น จิตพิจารณาเป็น กลางรู้เหตุผลตามที่เป็นจริงถูกต้อง ในธาตุดินภายใน ในธาตุดินภายนอก เป็นมรรค หนทางเข้าถึงความดับทุกข์ พ้นทุกข์ วางเฉย ไม่ยึดถือ มีอารมณ์ ชุ่มเย็นเป็นสุข หมดวิตกวิจารณ์ ไม่ปรุงแต่งธาตุดิน จิตถอนอุปาทานสมความปรารถนา หมดตัณหา พ้นความต้องการ จิตจึงพ้นไปจากโทษทุกข์ทั้งปวง  ความสงบของจิต ความสงบของอารมณ์ ความสงบของธาตุ เป็นความไม่หวั่นไหวทั้งปวง อนัตตาในธาตุดินภายใน อนัตตาธาตุดินภายนอก เป็นอนัตตาธรรมทั้งภายใน เป็นทั้งอนัตตาธรรมภายนอก รู้ได้ดังนี้แล